مطابق قانون اساسی ایران دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هرکسی می تواند به منظور دادخواهی به دادگاه های صالح رجوع نماید اگر چه دادگاه محل حل و فصل اختلافات مردم با یکدیگر است و از مظاهر حاکمیتی است اما مهمتر از آن شخصی است که در آن محل به حل و فصل اختلاف مشغول است که دادرس یا قاضی نامیده می شود
ما در حقوق داوری از ماهیت اختلاف سخن نخواهیم گفت بلکه به بررسی آن پرداخته می شود که آیا موضوع اختلاف قابل ارجاع به داوری است یا خیر ؟ همچنین در خصوص ماهیت داوری سخن خواهیم گفت و چرا اکثر افراد تمایل به داوری دارند و عده ای آن را برای حل و فصل اختلافات خود ترجیح نداده اند
چالش های شرط داوری در قرارداد:
مطلبی که در آینده مطالعه خواهید کرد مبحث داوری است که امروزه در بسیاری از قراردادها توسط طرفین به درج آن در قرارداد توافق می شود.
تعریف داوری:
داوری در تعریف کوتاهی به این معنا است که در صورت بروز اختلاف شخص ثالثی که طرفین به عنوان داور منتخب آنهاست در موضوع اختلاف طرفین اظهار نظر نماید که در کلیه دعاوی مشاهده شده است که طرفین بدون علم و آگاهی نسبت به تشریفات قانونی این نهاد و رعایت ضوابط قانونی آن تنها بر حسب عرف قالب به درج آن در قرارداد تن داده اند بدون آنکه بدانند چه عواقبی در انتظار آنها خواهد بود .
نهاد داوری :
نهاد داوری مبتی بر اراده طرفین است که با توافق حاصل می گردد و مطابق ماده 454 قانون آیین دادرسی مدنی کلیه اشخاصی که اهلیت اقامه دعوا دارند می توانند با تراضی یکدیگر منازعه و اختلاف خود را خواه در دادگاه طرح شده باشد یا نشده باشد و در صورت طرح در هر مرحله ای از رسیدگی به داوری یک یا چند نفر ارجاع دهند .
نحوه توافق بر داوری :
متعاملین یا طرفین قرارداد می توانند ضمن معامله ملزم شوند و یا به موجب قرارداد جداگانه تراضی نمایند که در صورت بروز اختلاف بین آنان به داوری مراجعه کنند و نیز می توانند داور یا داوران خود را قبل یا بعد از بروز اختلاف تعیین نمایند.
در کلیه موارد رجوع به داور طرفین می توانند انتخاب داور یا داوران خود را به شخص ثالث یا دادگاه واگذار کنند .
مدت داوری :
در هر مورد که داور تعیین می شود باید موضوع داوری و مدت داوری و نیز مشخصات طرفین و داور و داوران به طوری که رافع اشتباه باشد تعیین می گردد در صورتی که تعیین داور بعد از بروز اختلاف باشد موضوع اختلاف که به داوری ارجاع شده باید به طور روشن مشخص و مراتب به داوران ابلاغ شود.
تعیین یک داور در قرارداد داوری :
اگر حل اختلاف به یک داور ارجاع شود و طرفین نخواهند و نتوانند در انتخاب آن داور واحد تراضی و توافق کنند هریک از طرفین می توانند با تعیین داور اختصاصی خود و یا داوری که مد نظر وی است به وسیله اظهار نامه به طرف دیگر معرفی نماید تا در مورد آن داور واحد اظهار نظر نماید مدت اظهار نظر طرف مقابل 10 رو از تاریخ ابلاغ آن اظهار نامه است.
ضمانت اجرای عدم اعلام نظر موافق در خصوص داور واحد ظرف 10 روز اعلام شده :
هرگاه تا انقضای مدت 10 روز مهلت در خصوص اظهار نظر موافق اقدامی صورت نگیرد ذی نفع می تواند حسب مورد برای تعیین داور به دادگاه مراجعه کند
کدام دادگاه می تواند داور تعیین کند :
در صورتی که طرفین نسبت به دادگاه معینی برای انتخاب داور تراضی نکرده باشند دادگاه صلاحیتدار برای تعیین داور دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد مثلا اگر موضوع الزام به ایفای تعهد است دادگاهی که محل اجرای تعهد و یا محل اقامت خوانده است
ضمانت اجرای عدم داوری توسط شخص واحد :
هرگاه طرفین در قرارداد داوری شخص معینی را به عنوان داور خود انتخاب کرده باشند و آن شخص نتواند داوری کند و یا نخواهد داوری نماید طرفین می بایست به داوری اشخاص دیگری تراضی یا توافق کنند در صورت عدم تراضی دادگاه صلاحیت رسیدگی به اختلاف را دارد .
اختلاف در خصوص قرارداد راجع به داوری :
در صورتی که طرفین نسبت به اصل معامله یا قرارداد راجع یه داوری اختلاف داشته باشند دادگاه ابتدا باید به آن اختلاف رسیدگی و اظهار نظر نمایند
چه اشخاصی را داداگاه نمی تواند به عنوان داور انتخاب کند اما با تراضی طرفین ممکن است:
اشخاصی که فاقد اهلیت هستند
اشخاصی که به موجب حکم قطعی دادگاه و یا در اثر آن از داوری محروم شده اند
کدام اشخاص را دادگاه نمی تواند به عنوان داور تعیین کند :
کسانی که سن آنان کمتر از بیست و پنج سال تمام باشد
کسانی که در دعوا ذی نفع باشند
کسانی که با یکی از اصحاب دعوا قرابت نسبی یا سببی تا در جه دوم از طبقه سوم داشته باشند
کسانی که قیم یا کفیل یا وکیل یا مباشر امور یکی از اصحاب دعوا می باشند یا یکی از اصحاب دعوا مباشر امور آنان باشد
کسانی که با یکی از اصحاب دعوا یا با اشخاصی که قرابت نسبی یا سببی تا در جه دوم از طبقه سوم با یکی از اصحاب دعوا دارند در گذشته یا حال دادرسی کیفری داشته باشند
کسانی که خود یا همسرانشان و یا یکی از اقربای سببی یا نسبی تا در جه دوم از طبقه سوم او با یکی از اصحاب دعوا یا زوجه و یا یکی از اقربای نسبی یا سببی تا در جه دوم از طبقه سوم او دادرسی مدنی دارند
کارمندان دولت در حوزه ماموریت آنان
اشخاص که ممنوعیت مطلق از داوری دارند :
کلیه قضات و کارمندان اداری شاغل در محاکم قضایی
انتخاب داور در تعیین مهریه :
زن و شوهر می توانند اختیار تعیین مهر را به یکی از زوجین یا دیگری واگذار کنند در این صورت آن زن را مفوضه المهر می گویند و شخص ثالث که اختیار تعیین مهریه به وی سپرده می شود داور منتخب طرفین است .
پس از توضیح مطالب فوق در مطالب آتی در خصوص تشریفات داوری و قوانین و مقررات آن مطالبی ارائه خواهد شد
پیش نهاد می شود مطالب ذیل مطالعه گردد
فسخ قرارداد بدون مراجعه به دادگاه
